In de middeleeuwen is het veenriviertje de Tjamme de grensstroom tussen de landschappen Oldambt en Reiderland, evenals de grens tussen de bisdommen Münster en Osnabrück. Het Oud-Friese woord 'tja' [4] betekent recht(en).
De stroom is op een zeker tijdstip gerecht (rechtgetrokken) of is misschien zelfs wel een geheel gegraven kanaaltje.
Aan de westelijke en noordelijke zijde van de grens hebben onder meer de Münsterse kerspelen Meeden, Eexta, Midwolda, Oostwold, Finsterwolde, Oost-Finsterwolde en het verdronken Megenham gelegen'; aan de zuidelijke, Osnabrückse zijde onder meer: Westerlee, Heiligerlee, Winschoten, Beerta, Ulsda en het verdronken Wynedaham (Nieuw-Beerta).
Niet het hele riviertje heeft gefungeerd als grens: Megenham heeft bij het Reiderland gehoord en Wynedaham bij het bisdom Münster.
De Tjamme is als gemeentegrens intact gebleven tot in de 20e eeuw als de grens tussen Midwolda en Winschoten en tussen Beerta en Finsterwolde. Momenteel bestaan deze grenzen niet meer, hoewel we wel kunnen zeggen dat de rivier door ondermeer de gebieden van het Oldambt en het Reiderland stroomt.
De grens wordt uitgebreid beschreven in een verdrag uit 1391:
'Item de Thyamme begint uyt Tydwyneda borch in de Wyneda ham, ende loopt op, voorbey Rederwolde, ende voort door Meggeham, ende door Torptsen, voorby Finsterwolda, Oostwolda, Midwolda, tusschen Bertsather ende Wintschoter mit haren parten, die aen der zuyder zyt der Thyammen liggen gelandet, ende strecket voort, over dat moer, recht westwert in de Zype, die gelegen is tusschen Schemeder, Extinger ende dat Convent te Heliger Lee, ende voort aen dat smalle steenhuys in der Op Ext, geheten Nemeke Eppens Steenhuys, went an den Zantwech.' [7]
Er bestaat ook een andere versie uit het jaar 1420 en deze heeft een andere gewijzigde tekst:
'Item de Tjamme de uit gainde vor by Reiderwolde by Twiddinga Borch tusschen Meyham unnd wiveldaham und doir dorpsenn, vortan uplopende vorby Sunte Niclaes Kercke van Oistfinsterwolde unnd vortan tusschen ffinsterwolde und de Beerte und dan vortan und vorup in dat Zuden unnd doer dat gantze meir inde Zipe de gelegen is tusschen der Exte und Scheemde und hilligerle als vorss is. De vorss Tiamme is ewich und wairachtige schedinge tusschen Reiderlandt uud Oldenampte offt der beiden Stichten' [7]
Het oudste deel van De Tjamme bij het gebied de Hardenberg is zo'n 200.000 jaar geleden ontstaan door aardverschuivingen. Rondom de heuvel (Hardenberg) is in de laagten veen gevormd en door menselijk ingrijpen zijn veen- en moerasgebieden omgevormd tot productieve landbouwgronden. Er zijn veel herinneringen overgebleven aan deze veentijd in de namen Veenweg, Beersterhoogen, Hardenberg, Zandhoogte en Munnikeveen.
Na de inbraak van de Dollard mondt de Tjamme in de Dollard uit door het zijltje Marijke of Merijke bij Oudedijk. Na de aanleg van de Kroonpolder in 1696 wordt de uitmonding via de Buiten Tjamme omgeleid naar de Bellingwolderzijl bij Hongerige Wolf. De bovenloop verandert door de uitdroging van het hoogveen in de loop van de 17e eeuw in een rechte grenssloot.
Tegenwoordig kennen we ook het Natuurgebied De Tjamme, gelegen tussen Beerta en Finsterwolde. Het bestaat uit 200 ha bos- (de hogere delen) en moerasland (de lagere delen), als overgang van kleipolder naar veenweidegebied en er komen veel vogelsoorten voor. Het gebied in in 1983 aangekocht en is één van de eerste natuurontwikkelings-gebieden. Er graast een kudde Schotse Hooglanders. Het noordelijk deel van het gebied is opengesteld voor publiek en gedeeltelijk toegankelijk gemaakt voor recreatieve doeleinden en wordt beheerd door Staatsbosbeheer.
De belangrijkste functie van het bos is de houtteelt. Nevenfuncties zijn recreatie en natuur. Het beheer richt zich daarnaast op de ontwikkeling van botanische waarden. In het bos zijn nog geen beheersmaatregelen uitgevoerd, met uitzondering van de randen. Daar zijn boomvormers afgezet ten voordele van struikvormers. Zo ontstaat een dichte bosrand, een aantrekkelijke omgeving voor vogels. In de winter komen er in de plassen honderden ganzen en eenden rusten, eten en drinken en in het najaar zien we er zelfs tientallen lepelaars. Tot de vaste bewoners behoren ook de grote zilverreiger, de kwartelkoning, de rietzanger, de porselienhoen, de kemphaan, zwarte ruiter, kluut en watersnip. Omdat vogels vaak wegvliegen wanneer ze gestoord worden is er een vogelkijkscherm geplaatst in het natuurgebied. Vogelliefhebbers kunnen door de kijkgaten van het scherm de vogels rustig bekijken zonder de vogels te storen.
In het zuidelijke deel gaat Staatsbosbeheer op den duur over op integrale begrazing. Het deel tussen De Tjamme en het bosgebied wordt jaarlijks één keer gemaaid en afgevoerd om verschraling te bevorderen. Aan de westkant is de bouwvoor verwijderd ter bevordering van de botanische mogelijkheden.
Waterschap De Tjamme 'De Tjamme' is ook een voormalig waterschap in de Nederlandse provincie Groningen geweest van 1883-1968. Het schap ontstaat als fusie van de waterschappen De IJsbeer (1835-1883), De Wolf (1829-1883) en de Modderlanden (1865-1883). De gebieden hebben in die tijd een grootte van respectievelijk 555 ha, 130 ha en 141 ha.
Bronnen:
|
|||||||||||||||||
